ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ & ΧΡΙΣΤΙΑΝΑ ΚΑΖΑΚΟΥ*
Ποια είναι η αλληλεπίδραση πoυ ασκεί το ένα πεδίο στο άλλο και πώς αυτός ο διεπιστημονικός διάλογος επηρεάζει την αντίληψή μας για τον κόσμο;
Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μετά την ανακάλυψη του «άπιαστου» μποζονίου Higgs το 2012 από τα πειράματα CMS και ATLAS του Μεγάλου Επιταχυντή Αδρονίων στο CERN, ο θαυμαστός κόσμος της σωματιδιακής φυσικής έχει έρθει στο προσκήνιο, αποτελώντας μια ιδανική ευκαιρία για την επανεκτίμηση της κατανόησης του φυσικού κόσμου και της θέσης μας σε αυτόν. Στο CERN, το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο, χιλιάδες επιστήμονες προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις σε τρία βασικά ερωτήματα. Από πού προερχόμαστε; Ποιοι είμαστε; Πού πάμε;
Τα «μυστηριώδη» αυτά ερωτήματα δεν αποτελούν όμως αποκλειστικό πεδίο της επιστήμης αλλά δίνουν τροφή και έμπνευση σε πολλούς καλλιτέχνες. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε και ο Albert Einstein, «το ομορφότερο πράγμα που μπορούμε να βιώσουμε είναι το μυστηριώδες. Αυτό είναι η πηγή της αληθινής τέχνης και της επιστήμης».
«Ο κόσμος δέιχνει τόσο διαφορετικός μετά τη μάθηση της επιστήμης». Richard Feynman
Μια διατομή του ανοικτού ανιχνευτή CMS.
Michael Hoch, Maximilien Brice © 2008 CERN, προς όφελος του CMS Collaboration
Τι είναι όμως όμορφο στην επιστήμη; Κοινός τόπος για πολλούς ερευνητές αποτελεί η βιωματική τους σχέση με την επιστημονική σκέψη και την ανακάλυψη, κάτι που απαιτεί όχι μόνο μεθοδικότητα, συνεργασία και επιμονή αλλα τόλμη και φαντασία. Έτσι, η επιστημονική διαδικασία δρα ως μεταμορφωτική εμπειρία η οποία δεν μπορεί να είναι πλήρης χωρίς τον ουσιώδη διάλογο μεταξύ επιστήμης και τέχνης. Μέσω των επιστημονικών απεικονίσεων, δημιουργικών συνεργασιών και της επικοινωνίας της επιστήμης, γεννιέται ένας νέος χώρος που αφήνει τα «περιορισμένα» όρια των επιστημονικών πεδίων στο παρελθόν.
Η σύγχρονη σωματιδιακή φυσική ξεπερνάει τις έμφυτες διαισθήσεις όλων μας, αγγίζοντας τη σφαίρα του «μεταφυσικού». Αυτή ακριβώς τη φιλοσοφία και πνευματικότητα έρχονται να καλύψουν οι τέχνες με δημιουργικές αφηγήσεις. Οι μεταφορές, οι παρομοιώσεις και οι αναλογίες, δηλ. τα εργαλεία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, είναι χρήσιμα και στην επιστημονική διαδικασία. Οι επιστήμονες μέσα από αυτά τα εργαλεία μπορούν να φανταστούν μια αφηρημένη επιστημονική έννοια μ’ έναν πιο συγκεκριμένο τρόπο, να κατονοήσουν καλύτερα τις όποιες επιπτώσεις έχει αυτή η έννοια και να είναι σε θέση μετά με τη σειρά τους να μεταλαμπαδεύσουν την ομορφιά της επιστημονικής σκέψης και στην κοινωνία.
Το πρόγραμμα art@CMS κάνει ακριβώς αυτό·ορίζει έναν ουσιαστικό διάλογο μεταξύ της επιστήμης και της τέχνης, φέρνοντας σε άμεση επαφή επιστήμονες του πειράματος CMS και του CERN με καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο. Στο φετινό Athens Science Festival, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά μερικά απτά αποτελέσματα αυτού του διαλόγου.
Η εικαστική έκθεση ‘art@CMS l Η τέχνη της επιστήμης, η ομορφιά στη δημιουργία’ θα παρουσιάσει τα έργα 5 διεθνών καλλιτεχνών με ατομικές και υπαρξιακές αναζητήσεις που χρησιμοποιούν το φωτοκολλάζ, τη ζωγραφική και τη γλυπτική ως μέσα έκφρασης αυτών των ερωτημάτων. Όλες οι δημιουργίες ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας και προσωπικής επαφής μεταξύ των καλλιτεχνών και των επιστημόνων του πειράματος CMS. Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ θα προβληθει και η μικρού μήκους ταινία «Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον, Παρόν» η οποία καταγράφει τον διάλογο ανάμεσα στον διάσημο Βρετανό θεωρητικό φυσικό John Richard Ellis και την Ελβετίδα καλλιτέχνιδα Yuki Shiraishi. Η επιστημονική γνώση του John Richard Ellis ανταποκρίνεται στην ιδέα της Υuki να δημιουργήσει μια μεγάλης κλίμακας κατασκευή που θυμίζει ένα μεγάλο ‘χωνί’, ένα σχήμα το οποίο πραγματεύεται την αντίληψή μας για το σύμπαν. Τέλος, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να μιλήσει με επιστήμονες του CERN και άλλους φυσικούς οι οποίοι θα μας μυήσουν στα μυστικά του σύμπαντος και τον συναρπαστικό κόσμο της σωματιδιακής φυσικής.
* O Άγγελος Αλεξόπουλος είναι μέλος της ομάδας επικοινωνίας του πειράματος CMS στο CERN. Ειδικεύται στο σχεδιασμό και υλοποιήση education & outreach projects. H Χριστιάνα Καζάκου είναι η art & science curator του Athens Science Festival.
Φωτογραφία: “Η βρετανίδα καλλιτέχνης Allison Gill, μία από τις 5 συμμετοχές της art@CMS έκθεσης στο Athens Science Festival, μπροστά από τον ανιχνευτή CMS του CERN”. Image Credit: Michael Hoch
Η ομιλία του Michael Hoch στο Athens Science Festival πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 22 Μαρτίου στις 18:00.
